TURK AV KOPEGI: ZAGAR

Halk arasinda; IZCI, IZSUREN,TAVSANCI, KOPAY, CAKIR, CAKAL olarak da bilinir.

Kelime Kokeni

• Turk lehcelerinde av iti, zayif, zarif, yuzebilen kopek anlamindaki dagar;
• Arapcada ufak anlamina gelen “zagir” sozcugunun cogulu olan “ zagar” dan gelme ihtimali vardir
• Egeli Hiristiyanlar irki “sagreus” olarak tanimlamislardir.

Zagar Endemik Bir Irk mi?

Zagar Anadolu’ya ait bir irk olmadigi, Bati Turklerinin atalari olan Oguz boylarinca Anadolu’ya getirilmis oldugu,
Selcuklu ordusu ile Osmanli Yeniceri Ocaginda yaygin olarak iz surme amacli yetistirilip kullanildigi bildirilmistir.

Kanitlar
Roma, Helenistik ve onceki donemlerde Anadolu’da var olan tum hayvanlarin heykelcik, kabartma, figur ve arkeolojik kalintilarina rastlandigi halde Zagar benzeri kalintilara rastlanmamasi.

Horasan, Afganistan ve Iran gibi goc guzergahinda bulunan oguz yerleskelerinde gunumuzdeki Zagar tipinde av kopeklerine rastlanmasi. Gunumuzde Zagarlar sadece Oguz geleneklerini surduren Yoruklerin yasadigi bolgelerde bulunmasi

Zagarla Gecmisten Bugune

• Zagarlar yaklasIk 1000 yildir varliklarini korumus ve gunumuze kadar gelmistir
• Varliklarini surdurmeleri Selcuk ve Osmanli donemlerinde devlet eliyle
• Cumhuriyet doneminde ise basta avcilar ve avci derneklerinin cabasiyla olmustur

Irka Ozgu Ozellikler

– Yerli Kopek Irklarimiz yuzyillardir Anadolu topraklarinda saf olarak yetistirilmis
– Bulundugu bolge sartlarina adapte olmus
– Ustun yeteneklere sahip irklardir

Zagarlarin koku alma ile birlikte isitme ve gorme duyularinin da guclu olmasi,
• Her turlu doga sartlarinda avin izini kaybetmemesi
• Avi izlerken cikardigi degisIk ses tonlariyla sahibini haberdar etmesi gibi ustun yetenekleri olan bir irktir.

Farkli Alanlarda Kullanilmasi

• Tavsan avi disinda asker ve polis hizmeti gibi bazi alanlarda kullanmak mumkundur
• Nitekim Osmanli Ordusunun ana birimi olan yeniceri ocagi teskilatinda, Zagar kopeklerinin yetistirildigi altmis dorduncu orta, “Zagarci” olarak biliniyordu
• Kumandani da ocak agasi rutbesindeki Zagarci basiydi.
• Yeniceri ocaginin onemli subaylarindan sayilan Zagarci basinin emrinde 530 yeniceri zabiti ve neferi bulunuyordu
• Sayilari 1000’i astigi tahmin edilen bu Zagarlar Padisahin av partileri ile savas ve seferlerde izci gorevi yaptiklari bilinmektedir

Morfolojik Ozellikler

• Zagar irki ile ilgili bugune kadar herhangi bir bilimsel arastirma yapilmamis
• Ancak bu irkin morfolojik yapisi diger kopek irklarindan kolayca ayrilabilecek niteliktedir
• Zagarlar ince ve zarif yapili bel kisimlari dar, vucudu orten killar kisa ve cok sIktir
• Ortalama canli agirlik 18 kg, cidago yuksekligi 50 cm civarindadir
• Vucudu orten killarin rengi zagarlari diger irklardan ayiran onemli bir irk ozelligidir.
• Govdenin ust ve yan kisimlari tamamen siyah
• Yuz kahverengi- siyah renginden olusan alacali
• Karin ve bacaklar ise koyu veya acik kahverengi tonlardadir
• Bas ve vucutta gorulen beyazliklar istenmez
• Gogus ve pencedeki kucuk beyaz lekeler ise kabul edilebilir.
• Bas ucgen, burun ince, gozler oval ve disbukey olup koyu kahve veya siyahtir
• Gogus genis ve kahverengi tonlardadir
• Kulaklar sarkik, kuyruk ince orak biciminde ve siyahtir
• Bacaklar ince pence kucuk, tirnak ve tabanlar siyahtir
• Parmaklar uzerinde siyah noktalarin bulunmasi istenilen ozelliktir.
• But bolgesindeki tuylere arkadan bakildiginda daire seklinde kivrik gorunumdedir.
• Bu ozellik kirsal alanda safkanliligin bir sarti sayilmaktadir.
• Bununla birlikte goz ustundeki noktalar,
• Pence tabaninin siyah olmasi
• Ust damaktaki siyah lekenin varligi da irkin saf oldugu sartlarindandir
• Deri alti yag tabakasi ince olmasindan dolayi asiri soguklardan olumsuz etkilenir.

Prof. Dr. Fatih Atasoy un Bu konudaki araştırmasından alınmıştır